Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów
Departament Gospodarki i Innowacji Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego
ul. Stefczyka 3
20-151 Lublin
Część merytoryczna (1) – 105 min
a) Klastry – informacje podstawowe
b) Klastry jako narzędzie kooperacji regionalnej i krajowej
c) Mechanizmy internacjonalizacji z udziałem klastrów
d) Dyskusja
Część merytoryczna (2) – 100 min
e) Projekty innowacyjne w oparciu o struktury klastrowe
f) Praktyczne przykłady pozyskiwania inwestorów z udziałem klastrów krajowych
g) Praktyczne przykłady pozyskiwania inwestorów z udziałem klastrów zagranicznych
h) Dyskusja
Klaster przemysłowy (ang. industrial cluster, inne nazwy to grono, wiązka przemysłowa, lokalny system produkcyjny, biegun kompetencji) – przestrzennie skoncentrowana grupa przedsiębiorstw, instytucji i organizacji powiązanych siecią pionowych i poziomych zależności, często o charakterze nieformalnym, która poprzez skupienie szczególnych zasobów pozwala osiągnąć tym przedsiębiorstwom trwałą przewagę konkurencyjną. Koncepcja klastra przemysłowego została sformułowana przez amerykańskiego ekonomistę Michaela Portera w wydanej w 1990 książce The Competitive Advantage of Nations. Jednak za jej prekursora należy uznać brytyjskiego ekonomistę Alfreda Marshalla, który analizując skłonność firm z sektorów produkcyjnych w Anglii do lokowania się w dystryktach przemysłowych w pobliżu konkurentów, dostawców i klientów stworzył pojęcie tzw. zewnętrznych korzyści skali (ang. external economies of scale). Według Portera:
"Klastry przemysłowe to geograficzna koncentracja konkurencyjnych firm w powiązanych sektorach, związanych ze sobą gospodarczo, dzielących te same umiejętności, technologię i infrastrukturę. W klastrze, wielkie i małe przedsiębiorstwa osiągają znacznie więcej niż gdyby miały pracować same, dzięki sieci związanych przedsiębiorstw, dostawców, usług, instytucji akademickich oraz producentów skoncentrowanych na tym samym obszarze. Koncentracja wspomaga tworzenie nowych przedsiębiorstw, produktów oraz nowych miejsc pracy dla wysoko wykwalifikowanych, dobrze opłacanych pracowników. Klastry stanowią o sile każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych." Porter M. E., The Competitive Advantage of Nations, Macmillan Press, Hampshire and London 1990
Charakterystyczną cechą klastrów przemysłowych jest to, że przedsiębiorstwa w nich skupione konkurują ze sobą, ale jednocześnie współpracują w tych obszarach, gdzie możliwe jest wyzwolenie efektów synergicznych wspólnych działań (np. wspólne prace badawczo-rozwojowe). Konkurencja nie wyklucza wzajemnych, korzystnych interakcji z innymi firmami, a może stać się motorem ich rozwoju. W języku angielskim sytuację taką określa się słowem co-opetition (od cooperation i competition). Taka sytuacja jest możliwa, gdy koncentracja specyficznych w danym sektorze zasobów i kompetencji osiągnie masę krytyczną, przy której klaster staje się atrakcyjnym ośrodkiem i przyciąga dalsze zasoby.
Przykładem takiego efektu jest Dolina Krzemowa w USA, w której rozwój przemysłu technologii informatycznych przyciągnął i nadal przyciąga najlepszych informatyków z całego świata, sprawiając, że przedsiębiorstwa informatyczne tam zlokalizowane coraz bardziej powiększają swoją przewagę wobec konkurencji.
W sieć powiązań klastra poza przedsiębiorstwami włączone są również inne instytucje i organizacje, takie jak ośrodki naukowe, jednostki badawczo-rozwojowe czy organizacje prywatne. Wyzwala to znaczny potencjał innowacyjny takiej formy organizacyjno-przestrzennej przemysłu. Wzajemne powiązania poszczególnych podmiotów mają często charakter nieformalny i w części bazują na dużej rotacji kadr wewnątrz klastra. Liczne powiązania pomiędzy podmiotami klastra sprawiają, że podążają one tą samą trajektorią rozwoju.
Efekt synergiczny klastra przemysłowego polega przede wszystkim na:
dyfuzji know-how oraz rotacji kadr w ramach klastra
zwiększeniu produktywności w ramach klastra poprzez skupienie zasobów
otwartości na innowacje i zdolności ich absorpcji
przyciąganiu nowych zasobów i przedsiębiorstw
Efekty synergiczne związane są także ściśle z zaufaniem społecznym lub wręcz kapitałem społecznym. Rozwinięte otoczenie społeczne sprzyja atmosferze zaufania w kontaktach międzyludzkich, w tym szczególnie gospodarczych. Ogranicza to w znaczny sposób ryzyko, co jest istotne zwłaszcza dla niewielkich firm, o małych zasobach kapitałowych oraz słabej sile nacisku na partnerów. Redukcja ryzyka pozwala ograniczyć koszty zarządzania nim.
Klaster nie jest pojęciem do końca naukowo zbadanym. Wciąż trwają prace nad opracowaniem kompletnej typologii klastrów przemysłowych.
Korzyści dla firmy
Koncepcja klastrów opiera się na założeniu, że lokalizacja firmy w pobliżu innych przedsiębiorstw z tego samego sektora wzmacnia jej konkurencyjność pozwalając rozwijać się szybciej i osiagać lepsze wyniki. Do najważniejszych korzyści z obecności w klastrze można zaliczyć m.in.:
Możliwość wymiany informacji o nowych rynkach, zmianach w oczekiwaniach klientów, nowych trendach i technologiach z innymi uczestnikami klastra.
Możliwość naśladowania najlepszych rozwiązań organizacyjnych, wymiany wiedzy oraz uczenia się od innych firm, co wpływa pozytywnie na wzrost produktywności i innowacyjności.
Rozwinięty rynek wyspecjalizowanych dostawców.
Łatwość zatrudnienia wykwalifikowanych pracowników.
Niższe koszty działalności m.in. dzięki wykorzystywaniu zasobów i infrastruktury klastra oraz geograficznej bliskości dostawców (niższe koszty transportu).
Promocja klastra i jego uczestników w kraju i za granicą, co obniża koszty marketingu i wpływa pozytywnie na wzrost sprzedaży.
Wsparcie eksperckie lokalnych uczelni wyższych oraz ośrodków badawaczych.
Łatwość rozpoczęcia działalności (obecność potencjalnych klientów, ułatwienia dla przedsiębiorców wprowadzane przez zaangażowane w rozwój klastra władze lokalne, dobra infrastruktura, zainteresowanie funduszy venture capital, co pomaga zdobyć kapitał na początkowym etapie działalności firmy). A.Grycuk: Klastry jako instrument polityki regionalnej
